NEUROBIOLOGICZNE PODSTAWY STEROWANIA RUCHEM
Sport III rok (studia 1 stopnia)

PROGRAM ĆWICZEŃ

Ćwiczenie 1: Fizjologia neuronu i synaps

• budowa komórki nerwowej, ze szczególnym uwzględnieniem błony komórkowej
• typy neuronów
• komórki glejowe
• elektryczna polaryzacja błony komórkowej
• rozkład jonów wewnątrz i na zewnątrz komórki
• pojęcie, mechanizm działania i typy kanałów jonowych
• transport przez błonę komórkową
• pompa sodowo-potasowa
• potencjał czynnościowy: mechanizm powstawania, fazy, amplituda, czas trwania
• budowa osłonki mielinowej
• podział włókien nerwowych ze względu na grubość i osłonki
• przewodnictwo skokowe i ciągłe
• przewodnictwo antydromowe i ortodromowe
• rodzaje i budowa synaps
• mechanizm przewodnictwa synaptycznego
• opóźnienie synaptyczne
• neurotransmitery
• postsynaptyczne potencjały pobudzające (EPSP) i hamujące (IPSP)
• powstawanie potencjału czynnościowego w neuronie, rola wzgórka aksonu
• sumowanie czasowe i przestrzenne
• hamowanie i torowanie presynaptyczne
• dywergencja i konwergencja
• synapsy elektryczne
• rejestracje wewnątrzkomórkowe z neuronów

Ćwiczenie 2: Receptory i odruchy rdzeniowe

• rodzaje receptorów i kodowanie informacji czuciowej
• czucie skórne
• wyznaczanie pola recepcyjnego
• wyznaczanie progu pobudliwości receptorów
• budowa i czynność wrzeciona mięśniowego
• budowa i czynność receptora ścięgnistego
• narząd przedsionkowy: podstawy morfologiczne, znaczenie dla zachowania równowagi
• badanie czynności narządu równowagi
• struktura łuku odruchowego
• motoneurony i interneurony
• połączenia ośrodkowe włókien aferentnych Ia i II
• interneurony Ia hamujące
• badanie odruchu na rozciąganie
• połączenia ośrodkowe włókien aferentnych Ib
• interneurony Ib hamujące
• badanie odwróconego odruchu na rozciąganie
• odruch zginania
• udział odruchów rdzeniowych w ruchach dowolnych

Ćwiczenie 3: Tkanka mięśniowa i mechanizm skurczu

• unerwienie motoryczne mięśni szkieletowych
• motoneurony
• synapsa nerwowo-mięśniowa (płytka motoryczna)
• morfologia włókien mięśniowych i ich zróżnicowanie
• ultrastruktura włókna mięśniowego, budowa sarkomeru
• molekularny mechanizm skurczu włókna mięśniowego
• przewodnictwo we włóknach mięśniowych
• fizjologia komórki mięśniowej

Ćwiczenie 4: Jednostki ruchowe

• dane morfologiczne o strukturze jednostek ruchowych
• podział jednostek ruchowych
• charakterystyka różnych typów jednostek
• test zmęczenia
• objaw ugięcia
• czynność jednostek w skurczu dowolnym, rekrutacja i dekrutacja
• zależność siły jednostek ruchowych od częstotliwości i wzoru pobudzeń
• elektromiografia – zapis aktywności elektrycznej jednostek ruchowych
• prawidłowy zapis elektromiograficzny
• zjawisko drżenia fizjologicznego

Ćwiczenie 5: Rdzeń kręgowy i pień mózgu

• położenie i budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego
• budowa wewnętrzna rdzenia kręgowego
• istota biała i istota szara
• komórki nerwowe rogu tylnego, istoty pośredniej i rogu przedniego
• ośrodki autonomiczne w rdzeniu kręgowym
• wybrane drogi wstępujące (czuciowe) rdzenia kręgowego: droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna i przednia, droga rdzeniowo-opuszkowa (pęczek smukły i klinowaty), droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia i tylna
• wybrane drogi zstępujące (ruchowe) rdzenia kręgowego: droga korowo-rdzeniowa, droga czerwienno-rdzeniowa, droga przedsionkowo-rdzeniowa przyśrodkowa i boczna
• znaczenie rdzenia kręgowego dla ruchu
• budowa zewnętrzna i wewnętrzna pnia mózgu (rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie)
• nerwy czaszkowe i ich jądra ruchowe, czuciowe i autonomiczne
• jądro smukłe i klinowate, jądro dolne oliwki, jądro czerwienne oraz ich połączenia aferentne i eferentne
• twór siatkowaty pnia mózgu
• rola pnia mózgu w sterowaniu ruchem

Ćwiczenie 6: Móżdżek i półkule mózgu

• budowa makroskopowa móżdżku
• budowa mikroskopowa móżdżku (struktura warstwowa kory, istota biała, włókna nerwowe, jądra móżdżku)
• połączenia móżdżku (drogi doprowadzające i odprowadzające związane z ruchem, szczególne znaczenie połączeń z narządem równowagi)
• funkcje i czynność móżdżku
• zaburzenia czynności motorycznych wynikające z uszkodzeń móżdżku
• wzgórze: położenie i rola
• budowa zewnętrzna półkul mózgu
• organizacja wewnętrzna półkul (kora mózgu, jądra podkorowe, istota biała, rodzaje włókien)
• budowa mikroskopowa kory nowej (neocortex)
• cytoarchitektonika kory ruchowej
• lokalizacja czynności w korze mózgu (pola rzutowania)
• korowe ośrodki ruchowe i programowanie ruchów dowolnych
• położenie i rola jąder podstawnych
• układ limbiczny
• kora kojarzeniowa i wyższe czynności nerwowe

REGULAMIN ĆWICZEŃ

• Ćwiczenia odbywają się w podgrupach, w salach ćwiczeń Zakładu Neurobiologii, w kolejności ustalonej przed rozpoczęciem zajęć.
• Obecność na ćwiczeniach jest obowiązkowa. Student traci prawo do zaliczenia zajęć, jeśli liczba nieobecności na wszystkich ćwiczeniach przekracza 30%. Nie ma możliwości odrabiania ćwiczeń.
• Studenci, którzy uzyskali zgodę na indywidualną organizację studiów, zobowiązani są przed rozpoczęciem semestru uzgodnić z prowadzącymi ćwiczenia stały termin odbywania ćwiczeń.
• Na zakończenie ćwiczeń przeprowadzane jest zaliczenie z całości materiału. Podstawę przygotowania stanowią wykłady, ćwiczenia i wskazane piśmiennictwo
• Podstawą oceny zaliczenia przedmiotu w I terminie jest suma punktów uzyskana na sprawdzianie końcowym, ocenianym w skali od 0 do 20 punktów:
  • < 11 niedostateczny
  • 11 – 12.5 dostateczny
  • 13 – 14.5 dostateczny+
  • 15 – 16.5 dobry
  • 17 – 18.5 dobry+
  • 19 – bardzo dobry
• Dodatkowe punkty można uzyskać za obecność na wykładach (1 pkt) oraz obecność na wszystkich ćwiczeniach (1 pkt).

ZALECANE PODRĘCZNIKI

• J. GÓRSKI (RED.) „FIZJOLOGICZNE PODSTAWY WYSIŁKU FIZYCZNEGO”, PZWL WARSZAWA, 2006
  ROZDZIAŁ 1 - PIOTR KRUTKI, JAN CELICHOWSKI „UKŁAD NERWOWY” ROZDZIAŁ 2 - JAN CELICHOWSKI „UKŁAD MIĘŚNIOWY”
• J. GÓRSKI (RED.) „FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA”, PZWL WARSZAWA, 2010
• W.F. GANONG „FIZJOLOGIA. PODSTAWY FIZJOLOGII LEKARSKIEJ”, PZWL WARSZAWA, 2007
• S. KONTUREK „FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA”, ELSEVIER URBAN & PARTNER, WROCŁAW 2007
• K. GROTTEL, J. CELICHOWSKI „ORGANIZACJA MIĘŚNIA I STEROWANIE RUCHEM. CZ. I. ORGANIZACJA MIĘŚNIA”, AWF POZNAŃ, 2000
• K. GROTTEL, P. KRUTKI „ORGANIZACJA MIĘŚNIA I STEROWANIE RUCHEM. CZ. II. STEROWANIE RUCHEM”, PWN WARSZAWA-POZNAŃ, 1996
• BOCHENEK, M. REICHER „ANATOMIA CZŁOWIEKA. T.IV - UKŁAD NERWOWY OŚRODKOWY”, PZWL WARSZAWA, 1989
• LONGSTAFF „KRÓTKIE WYKŁADY. NEUROBIOLOGIA” PWN WARSZAWA 2002
• G.G. MATTHEWS „NEUROBIOLOGIA. OD CZĄSTECZEK I KOMÓREK DO UKŁADÓW”, PZWL WARSZAWA, 2000